Spoorliberalisering bracht geen nieuwkomers

Jack Doomernik (UAntwerpen) stelde vast dat de liberalisering van de spoormarkt amper voor nieuwe aanbieders in het domein van de hogesnelheidstreinen zorgde.

In zijn doctoraat onderzocht Jack Doomernik (Departement Transport en Ruimtelijke Economie) wat de toekomstverwachtingen zijn voor hogesnelheidsspoorvervoerders op internationale routes in Europa. “In de afgelopen decennia hebben hogesnelheidsspoorlijnen zich in Europa gestaag ontwikkeld en het reizen met de treinen zoals Thalys of Eurostar is alom ingeburgerd. De Europese spoorwegmarkt is geliberaliseerd, maar er zijn geen nieuwe toetreders waarneembaar op internationale routes. Er zijn additionele maatregelen nodig om deze markt op gang te brengen”, stelt de wetenschapper.

Een van de doelstellingen van het transportbeleid van de Europese Commissie was om een duurzame toekomst te bouwen door de spoorwegen te revitaliseren en te liberaliseren. Er is een nieuw Europees juridisch spoorwegkader opgezet om de nationale netwerken voor andere exploitanten te openen en de opbouw van een pan-Europees hogesnelheidsspoornetwerk te bevorderen.

Doomernik licht toe: “Hoewel de markt voor internationale spoorwegdiensten sinds 2010 geopend is, zijn er sindsdien geen nieuwe grensoverschrijdende diensten opgezet door nieuwkomers. De ‘traditionele’ nationale spoorwegbedrijven namen bij de vroege ontwikkeling van het hogesnelheidsspoorwegnet in Europa meteen hun marktpositie in, waardoor er voor potentiële nieuwe vervoerders weinig ruimte is om zich te positioneren. Ondanks de vooruitgang in de liberalisering van de spoorwegen, zijn de toegangsdrempels voor nieuwkomers talrijk.”

Het onderzoek, begeleid door de professoren Thierry Vanelslander en Eddy Van de Voorde, is gestructureerd op basis van het Structure-Conduct-Performance model om de marktstrategieën van spoorwegbedrijven te bestuderen. Doomernik gebruikte verschillende analysetechnieken om de onderzoeksvragen over vraag en aanbod, marktstructuur, prestaties en competitie te beantwoorden. De modellen werden toegepast op de passagiersmarkt Londen-Parijs.

“Voor nieuwkomers biedt de concurrentie met productdifferentiatie op drukke internationale routes de beste kansen om een marktaandeel te verwerven en winstgevend te worden. Het marktaandeel op een specifieke route hangt in de eerste plaats af van de capaciteits- en servicefrequentie die ten opzichte van de concurrenten kan worden aangeboden en in de tweede plaats van de prijs- en servicekwaliteit.”

“Verdere implementatie van de Europese regelgeving is nodig om de liberalisering van de spoorwegen te versnellen in landen die achter lopen, waarbij een additioneel spoorwegpakket overwogen kan worden om de resterende belemmeringen voor open toegang te verwijderen. Een onafhankelijke pan-Europese spoorweginfrastructuurbeheerder en aanbesteding van overheidsopdrachten voor internationale routes, in analogie met de aanpak in de binnenlandse spoorwegmarkten, dragen bij aan een gelijk speelveld in de Europese spoorwegzone. Harmonisatie van de nationale tariefsystemen op internationale routes zou het grensoverschrijdende verkeer vergemakkelijken.”