Unieke foto’s van eerste spoorlijn Nederlands-Indië

Omdat het dit jaar 150 jaar geleden is dat op Java de eerste trein reed gaat het Spoorwegmuseum in de tentoonstelling Sporen van smaragd terug in de tijd. Voor het eerst toont het museum zijn Indische collectie uit de periode 1864-1949. De aanleg van de eerste spoorlijn in Nederlands-Indië is vanaf 1864 op beeld vastgelegd door de Duitse opzichter Carl Lang en fotobureau Woodbury & Page. De foto’s zijn bewaard gebleven in twee fotoalbums en tonen een uniek beeld van de aanleg van de Indische spoorwegen. Het bevat de oudste foto van de spoorwegen in Nederlands-Indië, gemaakt in augustus 1864. 

Net als in Nederland was het een particuliere onderneming die, ondanks alle tegenstand, de eerste spoorlijn in Nederlands-Indië wist aan te leggen. De Nederlandsch-Indische Spoorwegmaatschapij (kortweg NIS) kreeg na een lange voorbereidingsperiode in 1863 een concessie voor de aanleg en exploitatie van een spoorlijn op Java. De aanleg ging moeizaam. Het gebied was onherbergzaam, er waren tegenslagen zoals overstromingen, gebrek aan geschikte arbeiders en ook de toevoer van materialen was problematisch.
Dankzij verslagen van hoofdingenieur Jan Philip de Bordes is over deze beginperiode een en ander bekend gebleven. Ondanks alle moeilijkheden was De Bordes trots op het resultaat. Hij gaf de Duitse opzichter Carl Lang opdracht de voortgang van de spoorlijn op foto vast te leggen. De Bordes liet de foto’s nemen om de kritische investeerders van de NIS te overtuigen van het goede werk dat werd verricht. Later wilde De Bordes betere foto’s en schakelde hij het professionele fotobureau Woodbury & Page in. De foto’s van Lang en Woodbury & Page zijn verzameld in twee albums die tot de collectie van het Spoorwegmuseum behoren. Het zijn de oudst bewaarde foto’s van de spoorwegen in Nederlands-Indië en van behoorlijk goed kwaliteit. De in totaal 66 foto’s geven een prachtig beeld van de beginjaren van het spoor op Java, een aantal zijn te zien in de tentoonstelling.

Na de opening van de eerste spoorlijn groeide het spoorweg- en stoomtramnet op Java, Madura en Sumatra gestaag tot ruim 7000 kilometer. Het Spoorwegmuseum blikt met de tentoonstelling ‘Sporen van Smaragd, per trein door Nederlands-Indië’ terug op de begintijd van de spoorwegen in de archipel waar Nederlandse ingenieurs en architecten een belangrijke rol speelden. Het verhaal wordt verteld vanuit het perspectief van verschillende betrokkenen, zoals een spoorwegmedewerker, ingenieur, reizigster, architect en een onafhankelijkheidstrijder.

 De tentoonstelling ‘Sporen van Smaragd, per trein door Nederlands-Indië’ opent  7 juli  en duurt tot 10 november 2017.